Filosofie

We gaan er van uit dat mensen waarnemen middels zintuigen. Hiervoor wordt als basis de vijf zintuigen die Aristoteles definieerde gebruikt. We kunnen:

• zien
• horen
• ruiken
• proeven
• voelen

In de loop der tijd zijn er nieuwe inzichten gekomen over zintuiglijke waarneming, "de 5 van Aristoteles" blijken niet helemaal uitputtend. Afhankelijk van de definitie die gehanteerd wordt van een zintuig, zijn er wetenschappers die beweren dat de mens 5, 7, 9, 11 of soms zelfs wel 33 zintuigen hebben. Het is dus goed mogelijk hier een aparte studie aan te wijden.

Voor een realistische trainingsomgeving hebben we binnen FireWare een selectie gemaakt van de " bruikbare" zintuigen, om de 5 van Aristoteles mee aan te vullen:

• We hebben evenwichtsgevoel (evenwichtszin)
• We kunnen warm en koud onderscheiden (thermoceptie)
• We zijn ons bewust van ons lichaam (nociceptie)
• We kunnen pijn voelen (proprioceptie)

Waarom zijn deze zintuigen zo belangrijk? Wij gaan namelijk uit van de volgende regel:
"Bij een realistische training wordt elk zintuig zo realistisch mogelijk geprikkeld"

In het geval van bijvoorbeeld een brandscenario zorgen we dat het er zo echt mogelijk uit ziet, klinkt, ruikt en voelt.

Een kleine kanttekening hierbij:
Niet voor elk soort training of simulatie is elke zintuiglijke waarneming even belangrijk. Voor simulaties in de scheepsvaart of luchtvaart heeft evenwicht een andere waarde dan voor simulaties van een natuurbrand. Simulaties met ademlucht kennen een andere waarde toe aan reukzin, als simulaties zonder ademlucht. De mate waarin elk zintuig wordt aangesproken is mede afhankelijk van de trainingsdoelen.

"Als bij een realistische enscenering elk zintuig zo realistisch mogelijk geprikkeld wordt, waar is dan het verschil met de realiteit?" Er is tenslotte niets zo echt dan een persoon opsluiten in een woning, deze woning in brand steken en vervolgens hier een inzet op te doen... Toch snapt iedereen dat dit geen wenselijke trainingssituatie is.

Dit heeft volgens onze filosofie alles te maken met: Controle

Tijdens een oefening of simulatie wil men alle zintuigen gecontroleerd, geparametriseerd en veilig kunnen prikkelen. Dit heeft een aantal grote voordelen:

• Een oefensituatie blijft veilig.
• Oefensituaties zijn afwisselend: door meerdere parameters te kunnen beïnvloeden, ontstaan meerdere oefenmogelijkheden.
• Er zijn verschillende trainingsniveau's mogelijk. De cursist heeft ruimte om te groeien.
• Er is een mogelijkheid om per zintuig of groep zintuigen te trainen.
• Oefeningen kunnen herhaald worden, zodat elke cursist dezelfde beleving heeft.
• Dynamisch ensceneren wordt mogelijk. Tijd en tempo zijn onder controle.

Dit prikkelen van zintuigen gebeurt onder andere door de inzet van ensceneringsmiddelen. Een goed ensceneringsmiddel zorgt voor de prikkeling van tenminste één zintuig.

Het samenspel van de ensceneringsmiddelen en goede bedieningsmogelijkheden voor deze ensceneringsmiddelen zorgen er uiteindelijk voor dat zo veel mogelijk zintuigen gecontroleerd aangesproken worden.

Voordat een enscenering, trainingscentrum of simulator ontworpen kan worden, is het belangrijk om de leer-, les- en oefendoelen helder geformuleerd te hebben. Zonder deze informatie is het onmogelijk een goede oefensituatie te realiseren.

Toch zien we in de praktijk dat dit onderwerp niet de aandacht krijgt die het verdient. Het is namelijk veel meer dan een lijst met eindtermen die afgevinkt moet worden. Eindtermen zijn belangrijk. Maar in een goede simulatie is er altijd ruimte voor ontwikkeling van:

• Het kennisniveau van de cursist (het weten wat te doen)
• De vaardigheden van de cursist (het weten hoe het te doen)
• De houding van de cursist (het weten waarom)

Om deze ontwikkeling mogelijk te maken, is het belangrijk om, uiteraard afhankelijk van het gekozen didactische model, invloed te hebben op het scenario. Dit kan bijvoorbeeld door het creëren van:

• dilemma's
• schaarste of overvloed
• onverwachte wendingen
• tijdsdruk
• psychologische druk
• sociale druk

Hoe, op welk moment en op welke voorwaarden deze parameters beïnvloed worden is wezenlijk onderdeel van de voorbereiding. Om naast het ontwikkelen van vaardigheden ook te voorzien in ontwikkeling van kennis en houding is kenmerkend voor de werkwijze van FireWare. "Een enscenering is altijd ter ondersteuning van de gestelde oefen- en leerdoelen!" Uiteraard is een goede evaluatiemethode, al dan niet met hulpmiddelen, een belangrijk onderdeel van de simulatie.

Het uitvoeren van een oefening heeft veel overeenkomsten met een theatervoorstelling. Al heb je de beste acteurs ter wereld, de mooiste schijnwerpers, luidsprekers, special effects, kostuums en decors, als het verhaal niet klopt wordt het heel moeilijk een goede spectaculaire show neer te zetten. Heb je echter een goed scenario, goede acteurs en de beste theater-technische voorzieningen, dan is de kans groot dat het een enorm succes wordt, en dat men van overal ter wereld komt om de voorstelling (of oefening) te bekijken!

In veel gevallen zal er teruggevallen worden op een zo realistisch mogelijk decor. Zowel het exterieur als het interieur wordt zo vormgegeven dat het de werkelijkheid benadert. Deze herkenbaarheid van ruimtes, gebouwen en objecten draagt positief bij aan de trainingsbeleving. Uiteraard is hierbij wel van belang dat er gekeken wordt naar het gebruik van de ruimtes. Glazen vazen in een ruimte waar huiselijk geweld scenario's getraind worden, is niet handig.

De trainingsobjecten (en de synergie tussen de diverse trainingsobjecten) moeten in dienst staan van zowel de trainingsdoelen als het scenario! Door het inzetten van mobiele ensceneringsmiddelen is het heel goed mogelijk om op een echte locatie, in plaats van een trainingscentrum te oefenen. Dit geeft een onuitputtelijke bron van oefenobjecten. Zo kan in een echte fabriek midden in de stad geoefend worden.

Kijk maar eens in het inspiratieportfolio wat er zoal mogelijk is. Samengevat zorgt een goed decor voor:

• ondersteuning van de les- en leerdoelen
• ondersteuning van het scenario
• mogelijkheden voor realistische, gecontroleerde prikkelingen van alle zintuigen
• een goede trainingsbeleving

Uit deze samenvatting blijkt dat een decor niet altijd een realistisch uiterlijk hoeft te hebben om een realistische trainingsomgeving te kunnen creëren. Dit geeft ruimte voor het toepassen van spelvormen, multimediashows, competentietrainers en tal van andere concepten waarbij zintuigen nog steeds gecontroleerd geprikkeld worden. Dit op basis van een goed scenario in relatie tot de oefendoelen, in een passend decor. Ook deze methodiek is terug te zien binnen het theater.

Het gebruiken van abstractie zorgt voor mooie, uitdagende decors waarin prima een mooi verhaal verteld kan worden. In pretparken wordt deze methode veelvuldig toegepast. Tenslotte zijn mensen echt bereid een lang stuk te reizen voor die beleving en ze praten er jaren over na!